بفرمایید یک لیوان پر از آلاینده های آب شهری!
همین حالا یک لیوان آب از شیر برای خود بریزید. به نظر سالم و گوارا می‌رسد. اما آیا می‌دانید چه نوع آلاینده‌هایی در این آب ممکن است وجود داشته باشد؟ برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آلاینده های آب شهری که کمتر کسی از آن صحبت می‌کند این مقاله را تا انتها بخوانید.
همه چیز درباره آلودگی آب
وقتی صحبت از آب آلوده می‌شود، همه ما ناخودآگاه به یاد رودخانه‌ای می‌افتیم که گل‌آلود شده است. اما این دقیقاً به همان مفهومی نیست که در نظر ما است. وقتی شیر آب را باز می‌کنید و لیوان آب را برای نوشیدن باز پر می‌کنید هم ممکن است با آلودگی آب روبرو باشید و این آب حاوی آلاینده‌هایی باشد که در درازمدت سلامت شما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. پس با این وجود آب آلوده دقیق به چه معناست؟
اصولاً آب آلوده به آبی گفته می‌شود که حاوی آلاینده‌هایی است که در آب وجود دارند آن هم با غلظتی که مخاطره آمیز می‌شوند. تفاوت ندارد این آب، آب رودخانه است یا دریاچه یا حتی آبی است که از شیر آشپزخانه مصرف می‌کنید. درهرصورت این آب به دلیل وجود این آلاینده‌ها که می‌تواند از نوع میکروارگانیسم‌ها هم باشد، آلوده شده است، آلاینده‌هایی که مضر هستند و سلامت انسان را به‌خاطر می‌اندازند.
آب یکی از اصلی‌ترین مایعات در روی کره زمین و یکی از اصلی‌ترین حلال‌هایی است که می‌شناسیم. به دلیل همین ویژگی آب است که می‌توان گفت آسیب‌پذیرترین مایعات در برابر آلودگی است و به‌سادگی آلوده می‌شود. تمام مواد آسیب‌زا که از کشاورزی و سموم آن وارد خاک می‌شود یا پسماند صنعتی کارخانه‌ها که در آب حل می‌شوند، آب را آلوده می‌کنند.
قوانین مرتبط با آلایندگی آب
طبق قوانین آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده هیچ نوع آلودگی نباید در آب آشامیدنی و یا آب شهری وجود داشته باشد.در این قانون وقتی صحبت از آلودگی به میان می‌آید، منظور هر نوع ماده فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی است که ممکن است در آب وجود داشته باشد.
همچنین «قانون آب آشامیدنی بی‌خطر» یکی دیگر از مجموعه قوانین مرتبط با سلامت آب آشامیدنی در جهان است که بایدها و نبایدهای آب سالم را نشان می‌دهد.
در ایران نیز استانداردهایی برای آب آشامیدنی وجود دارد که مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران آن‌ها را تعیین کرده است. یکی از قدیمی‌ترین قوانینی که برای سلامت آب و کنترل آلایندگی آب شهری در ایران وضع شده «قانون آب» است که سال 1347 در مجلس شورای ملی تصویب شده و مطابق با بند 5 ماده 60 فصل هشتم آن: «هر کس عمداً آب رودخانه و انهار عمومی و جویبارها و مخازن و منابع و قنوات و چاهها را با اضافه کردن مواد خارجی به نحو مندرج در ماده56 این قانون آلوده کند در مواردی که منبع آب به عنوان منبع آب آشامیدنی به کار می‌رود مرتکب به موجب سایر قوانین مربوط نیز مورد تعقیب کیفر‌قرار خواهد گرفت.»
آلاینده‌های آب را بیشتر بشناسیم
برخی از این آلاینده های آب شهری، اگر در طولانی مدت مصرف شوند می‌توانند سلامت افراد را به خطر بیندازند. بااین‌حال برخی از این عناصر و مولکول‌های دیگر غیر از مولکول‌های آب که برای بدن هیچ ضرری ندارند، ممکن است آلاینده محسوب نشود. بهتر است بدانید که وجود هر نوع ماده‌ای در آب، لزوما سلامت را به خطر نمی‌اندازد. پس بهتر است قبل از هر مطلبی، با دسته‌بندی آلاینده های آب شهری آشنا شویم.
آلاینده‌های فیزیکی
این آلاینده‌ها همانطور که از نامشان بر می‌آید، بر شکل ظاهری آب تأثیر می‌گذارند و شفافیت و زلال بودن آن را می‌گیرند. البته می‌توانند بر سایر خواص فیزیکی آب نیز تأثیر بگذارند. در آب رودخانه‌ها ذراتی را دیده‌اید که در اثر فرسایش خاک در آب موجودند، این‌ها نمونه‌ای از آلاینده‌های فیزیکی هستند.
آلاینده‌های شیمیایی
در واقع عناصر و ترکیباتی هستند که در آب می‌توانید بیابید. این نوع از آلاینده‌ها هم به دست بشر ایجاد شده‌اند هم ممکن است به‌صورت طبیعی در آب وجود داشته باشند. مواردی مانند نیترات، آفت‌کش، نمک، سموم کشاورزی یا مواردی ازاین‌دست نمونه‌هایی هستند که در آب وجود دارند. حتی می‌توان از داروهای انسانی یا حیوانی نیز در این زمینه نام برد.
آلاینده‌های بیولوژیکی
این آلاینده‌ها به ریزموجودات یا میکروارگانیسم‌هایی گفته می‌شود که در آب زندگی می‌کنند. این آلاینده‌ها را با عنوان میکروب نیز می‌شناسد. انگل‌‌ها، ویروس‌ها یا باکتری‌های موجود در آب ازاین‌دست آلاینده‌ها محسوب می‌شوند.
آلاینده‌های رادیولوژیکی
این آلاینده‌ها عناصری هستند که از تعداد متعادل پروتون و نوترون تشکیل نشده‌اند. در نتیجه اتم‌های ناپایداری را ایجاد می‌کنند که از خود می‌توانند تشعشعات یونیزه ایجاد کنند. سزیم، اورانیوم یا پلوتونیوم از مواردی است که در این دسته از آلاینده‌ها جای می‌گیرد.
آلاینده های آب شهری کدام‌اند؟
درست است که آلاینده‌های متعددی را نام بردیم، اما احتمال اینکه برخی از این آلاینده‌ها در آب شهری موجود باشند بیشتر است. آنچه در ادامه می‌خوانید فهرستی از آلاینده های آب شهری است:
سرب
یکی از معروف‌ترین آلاینده‌هایی که می‌توانید در آب شهری بیابید، سرب است. دلیل این امر نیز آن است که آب از میان لوله‌های سربی برای رسیدن به مصارف عمومی گذر می‌کند. در ضمن اگر آبی که می‌گذرد قابلیت حل کردن سرب را به‌واسطه برخی آلاینده‌های دیگر داشته باشد، سرب بیشتر وارد آب می‌شود.
وجود سرب در آب می‌تواند کودکان را دچار مشکلات عصبی و رفتاری کند و بر سلامت بزرگسالان اثرات سو بگذارد. این مشکل بیشتر در شهرهایی وجود دارد که سیستم آب لوله‌کشی آن‌ها قدیمی است. بااین‌حال در نظر داشته باشید که حتی شیرآلات برنجی مدرن نیز می‌تواند این مشکل را به همراه داشته باشد.
آترازین
یکی دیگر از رایج‌تریم آلاینده‌های موجود در آب شهری، آرتزین است. این آلاینده در واقع آفت‌کشی است که از سموم کشاورزی و زمین‌ها و باغات وارد آب شهری می‌شود.
پاتوژن‌ها
برخی از این آلاینده‌ها شامل انگل، ویروس و باکتری‌هایی هستند که وارد آب شهری می‌شوند. در واقع علت وجود این آلاینده‌ها این است که آب به طور کامل تصفیه نشده و میکروب‌ها به طور کامل از بین نرفته‌اند. هرچند نباید از یاد ببرید که این پاتوژن‌ها بهتر از سابق کنترل شده‌اند و معمولا در آبهایی که با کلر ضدعفونی شده‌اند، از بین میروند.
محصولات جانبی تصفیه کلر
زمانی که آب را با کلر ضدعفونی می‌کنند، موادی مانند تری هالومتان و اسیدهای هالو استیک وارد آب می‌شوند. وجود زیاد این مواد در آب می‌توانند باعث بروز سرطان و نازایی شوند.
نیترات ها
نمی‌توان منکر وجود نیترات در گیاهان و خاک به طور طبیعی شد. اما این میزان به‌قدری ناچیز است که محسوب نمی‌شود. ولی از آنجا که این مواد در کود مصرفی بسیار زیاد است و وارد آب می‌شود، می‌تواند خطرآفرین باشد.
آب‌های روان از مزارعی که کود یا سم داده شده، و از کارخانه‌ها عبور می‌کنند وارد منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌شوند. این مواد برای زنان باردار و نوزادان بسیار مضر است.
رادیواکتیو
درست است که رادیواکتیو به طور طبیعی اندکی در آب وجود دارد، اما زباله‌های ناشی از فعالیت‌های هسته‌ای، داروها و مواردی این‌چنینی می‌توانند در آب نوشیدنی نشت کنند. حتی اگر زباله به طور نامناسبی ذخیره شده باشد نیز می‌تواند وارد آب آشامیدنی شود. این مواد آلاینده می‌تواند باعث ایجاد سرطان در افراد شود یا کلیه را دچار نارسایی کند.
وینیل کلرید
در ساخت محصولاتی که از جنس PVC هستند، از این مواد استفاده می‌شود. لوله‌های قدیمی‌تر نیز از این جنس تولید شده‌اند. این ماده می‌تواند سرطان‌زا باشد.
پرکلرات
یکی از سمی‌ترین مواد شیمیایی که در تولید و ساخت موشک مورد استفاده قرار می‌گیرد همین پرکلرات است. وجود این آلاینده در آب و مصرف آن هورمون تیروئید را دچار اختلال می‌کند
داروها
اما داروها چگونه وارد آب می‌شوند؟ برخی از این داروها از طریق فاضلاب انسانی به آب‌ها راه پیدا می‌کنند و برخی مواقع نیز داروی مصرف نشده در سینک یا چاه توالت ریخته می‌شود.
اما به‌صورت کلی می‌توان به لیست زیر به‌عنوان آلاینده های آب شهری استناد نمود.
- آلومینیوم
- آمونیاک
- آرسنیک
- باریم
- کادمیوم
- کلرامین
- کروم
- مس
- فلوراید
- باکتری و ویروس
- نیترات
- پرکلرات
- رادیوم
- سلنیوم
- نقره
- اورانیوم
آیا آب شهر من هم آلوده است؟
آلاینده‌ها و سلامت
آلاینده‌هایی که نامشان را ذکر کردیم می‌توانند بر سلامت انسان اثرات سویی بگذارند. این اثرات می‌تواند به دو بخش تقسیم شود. اثرات حاد و اثرات مزمن.
اثرات حاد بیشتر به آثاری اطلاق می‌شود که حداکثر چند روز پس از مصرف آب آلوده ممکن است بروز کند. اگر میزان وجود آلاینده در آب بسیار زیاد باشد، می‌تواند منجر به بروز این نوع از آثار شود. می‌توان گفت بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌ها هستند که به‌سادگی به آب آشامیدنی وارد می‌شوند. این آلاینده‌ها بیشترین احتمال را دارد که در اثر تصفیه از بین نروند و البته می‌توانند آثار حاد ایجاد کنند.
درست است که بدن به‌خودی‌خود می‌تواند با این آلاینده‌ها مبارزه کند ولی میزان بالای این آلاینده‌ها قدرت مقابله را از افراد می‌گیرد. درحالی‌که اثرات مزمن به آثار مصرف آلاینده‌ها و بروز آن‌ها پس از گذشت زمان بسیار زیاد اطلاق می‌شود. موادی مانند مواد شیمیایی مانند محصولات جانبی ضدعفونی، حلال‌ها و آفت‌کش‌ها، رادیونوکلئیدها مانند رادیوم، و مواد معدنی مانند آرسنیک ازاین‌دست هستند.
پسماند صنعتی
همانطور که می‌دانیم در سیستم تامین آب شهری آب‌ها از منابع سطحی و زیرزمینی وارد تصفیه خانه‌های صنعتی می‌شوند و در چند مرحله تصفیه می‌شوند اما از آنجایی که تصفیه 100درصدی آب از آلاینده‌ها در مقیاس وسیع بسیار هزینه‌بر و عملا ناشدنی است و همچنین ممکن است آب در فرایند آبرسانی و پس از تصفیه نیز دچار آلودگی شود، بنابراین محتمل است که چنین آلودگی‌هایی در آب وجود داشته باشد اما نمی‌توان گفت همه آن‌ها در همه شهرهای همه کشورهای جهان وجود دارند. حتی در تهران کیفیت آب مناطق مختلف به دلیل اینکه منابعشان متفاوت است، با یکدیگر فرق می‌کند. بنابراین شرط احتیاط این است که خودمان کیفیت آب را به بالاترین حد ممکن برسانیم تا سالم بمانیم. استفاده از دستگاه تصفیه آب در کاهش این آلودگی ها نقش موثری دارد.
جمع‌بندی
آلاینده های آب شهری، آلاینده‌هایی هستند که ممکن است در رنگ، طعم و بوی آب به‌صورت مشهودی تأثیر نگذارند. به عبارت دیگر، ممکن است شما حتی متوجه آلوده بودن آب مصرفی خود نشوید. اما در اثر مرور زمان، این آلاینده‌ها می‌توانند بدترین آثار را بر سلامتی شما بگذارند.
منابع آبی که در مناطقی که نزدیک زمین‌های کشاورزی قرار دارند، با مواد آفت‌کشی که در سموم کشاورزی موجود است، آلوده می‌شوند. پسماندهای کارخانه‌ها نیز می‌توانند آب را آلوده کنند. اگر آب با این آلاینده‌ها مصرف شود باعث می‌شود تا افراد به مرور زمان، به بیماری‌هایی مانند سرطان، نارسایی کلیه، نازایی و مواردی ازاین‌دست مبتلا شوند. بهتر است با تحقیقی متوجه آلاینده های موجود در آب مصرفی خود شوید و راه خلاصی از آن‌ها را پیدا کنید.